معرفی و کاربرد انواع مته ها

مته چیست و چه کاربردی دارد؟

مته از مهم ترین اجزای دریل محسوب می شود که وظیفه مهمی در سوراخ کاری سطوح مختلف دارد. از مته برای سوراخ کردن انواع سطوح با جنس های گوناگون مثل بتن، آهن، چوب، آلومینیوم، مس، مصالح ساختمانی و… استفاده می شود.

متریال مصرفی در ساخت مته از فولاد کربن یا فولاد آلیاژی با کیفیت می باشد.

به طور کلی ایجاد سوراخ در سطوح مختلف، در سايز و ابعادهای گوناگون از نظر طول،  قطر و عمق را مي توان از کاربرد اصلی مته دانست.

مته ها روي دستگاه هاي مختلفی مثل دريل ها، فرزهای مينياتوری، دستگاه هاي تراشكاري و غیره… سوار مي شوند. برای نگه ‌داشتن مته در دریل از قطعه نگهدارنده‌ ای به نام سه نظام استفاده میکنند.

همچنین مته ها از جمله محصولات مصرفی به شمار می آیند به این منظور که پس از مدتی استفاده کیفیت و تیزی خود را از دست میدهند و اصطلاحا کند میشوند و باید آن ها را تعویض کرد. حتی در صورتی كه متريال به کار رفته درساخت مته از بهترين مواد باشد، باز هم مته كالای مصرفی به شمار می آید.

تفاوت جنس و متریال مته ها فقط در تعداد سوراخ هايي كه میتوان با هر مته ايجاد کرد نمایان مي شود و طول عمر هر مدل مته به متريال و مواد مصرفی در ساخت آن بستگي دارد.

مارپيچ، شكل عمومي و كلي مته ها است و همين طراحي مار پيچ مته سبب سهولت در سوراخ كاري شده است. در ادامه به معرفی انواع مته میپردازیم:

مته فلز و آهن:

در مته آهن و فلزات با مدل مارپيچ، از نوکی زاويه دار و تیز جهت آسانی در سوراخ كاری استفاده میشود.

يك نوع از مته آهن كه از متريال معمولی ساخته و سخت كاری شده است  HSSمي باشد كه این نوع مته ها معمولا با رنگ هاي طلايی، مشكي و سفيد تولید می شوند و براي فلز هایی مثل آهن، آلومنيوم وهمچنين براي سطوحی مثل چوب و قطعات پلاستيكي مورد استفاده قرار مي گيرند.

نوع ديگر متريال مته كه دارای درصدی از فلز كبالت بوده و به اصطلاح آن را خشکه هم می نامند، براي انواع فلزات سخت تر مثل استيل، چدن و… مورد استفاده قرار مي گيرند كه 5 درصد و 8 درصد با شناسه HSS-CO  هستند.

مته های كبالت دار از نظر كيفيت، دوام و طول عمر بسيار بالایی نسبت به مته های معمولی دارند و قيمت آن ها به نسبت کبالت و مواد مصرفی از مته های معمولی بیشتر می باشد.

بعضی مته ها از جنس معمولي HSS هستند که با روكشی از آلياژ كبالت می باشند و پس از مدتی کوتاه استفاده ، روكش آن ها از بين مي رود.

مته هاي فلزات داراي ته گرد و ته كونيک هستند. ته مته به قسمتی گفته می شود که، مته را به دريل يا دستگاه مورد نظر متصل ميکند. ته مته های گرد معمولا تا قطر ١٣ ميلي متر بوده تا در سه نظام ١٣ ميلي متر جا شوند.

مته الماسه (مخصوص ديوار و بتن):

نوک اين الماس از جنس سخت كاري شده می باشد و هر چه متريال آن بهتر باشد طول عمر مته بيشتر شده و سوراخ کاری آسانتر صورت میگیرد.

 مته های الماسه با توجه به نوع  و سختي الماس سر مته به دسته بندی های مختلفي تقسيم مي شوند تا سطوح مختلف و گوناگون را با سختی و آبكاری متفاوت مثل سراميك، گرانيت، كاشي، بتن، سنگ و … سوراخ كاری نمايند.

شيارهای مته الماسه دارای اندازه و فاصله يكسان است، در صورتي كه بين شيارهای اصلی، يک خط برجسته نازک به موازات همان شيارها وجود داشته باشد، خاک درآور مي باشد.

اين خاک درآور سبب میشود تا خاک نرمه چوب حاصل از هنگام سوراخ كاری به بيرون از سوراخ منتقل شود و كار با سرعت بيشتري انجام شود.

مته الماسه ها داراي سايزهای متفاوتي از نظر قطر، ابعاد و طول يا عمق هستند. همچنين ته این مته ها از انواع گوناگونی می باشند كه عبارتند از:

مته هاي ته گرد مخصوص آچار سه نظام می باشند و بيشتر براي سه نظام هاي كوچك يعني تا قطر ١٣ ميلي متر كاربرد دارند.

از مته هاي چهار شيار در بتن كن هاي چهار شيار استفاده مي شود. در اين نوع مته قسمت ته آن داراي چهار شيار است كه دو به دو، هم شكل و هم اندازه هستند. قطر اين مته ها معمولا از سايز ٤ ميلي متر تا سايز ٣٢ ميلي متر موجود می باشد.

مته الماسه پنج شيار  معمولا از نظر سايزی نسبت به مته هاي چهار شيار محدوديت كمتری دارد و معمولاً سايزهای بزرگتر مته در این مدل مته الماسه پنج شیار موجود می باشد، زيرا علاوه بر ته قطر مته، دستگاه مورد استفاده مته كه دريل بتن كن پنج شيار است، از قدرت بيشتري نسبت به دريل بتن كن چهار شيار برخوردار است.

مته خزینه:

همچنین مته خزینه براي ايجاد سوراخ در محل بسته شدن پيچ مورد استفاده قرار میگیرد تا قسمت ته پيچ كه بعد از بسته شدن به صورت برجسته و بيرون از سطح كار باقی می ماند، با سطح مورد نظر یکسان شود. معمولا از این مته در ساخت صنايع چوبي مورد استفاده مي کنند.

خزینه نوعی مته است که برای سوراخکاری جای پیچ‌ها و عدم مشخص بودن جای گل پیچ از آن استفاده می‌کنند.

مته گازور:

مته گازور برای ایجاد حفره‌ با انتهای پهن و یک ورودی برش خورده‌ ی تمیز طراحی شده است که خرده چوب کمی تولید میکند.

مته‌ گازور تنوع کمی دارد، و از نکته این نوع مته برش استوانه ‌ای است که مانند دو تیغه‌ که به صورت چرخشی برش می‌دهند حفره را ایجاد می‌کنند. همان گونه که مته به دور نقطه‌ ی مرکزی می‌چرخد، دو تیغه چوب را برش میدهد و خورده های  آن را خارج می‌کنند.

اکثر مته‌های گازور دارای لبه‌های صاف و نرمی است که مته را در مرکز سوراخ نگه داشته و مانند یک تیز‌ کن اطراف سوراخ را صاف می‌کند.

معمولا از این نوع مته برای ایجاد سوراخ جک درب هاي كابينت و صنايع چوبي از اين مته استفاده مي شود.

مته چوب:

برای سوراخ کردن چوب باید از مته هایی استفاده کرد که متناسب با بافت چوب باشند تا باعث شکنندگی و خوردگی چوب نشوند و به دلیل قدرت و گرمایی که مته تولید می‌کند، باعث عدم آسیب و سوختگی چوب شوند.

مته چوب داراي يک نوک تيز است  که سبب آسانی کار در سوراخ كاری و جلوگيری از لرزش و لغزش میشود.

باید دقت داشت که قدرت مته چوب متناسب با ساختار، جنس و بافت چوب باشد و بتواند کار تمیزی حاصل کند و چوب را به میزان کافی سوراخ کند.

مته برگی:

تیغه صاف و پهن این مته و ظاهر شبیه به برگ آن موجب می شود که تحت عنوان مته برگی شناخته شود. در قسمت نوک این مته پیکانی تیزی هست که درون چوب فرو می ‌رود و آن را دقیق و ثابت می‌کند. از مته برگی بیشتر در حیطه کاری چوبی، برقی و لوله کشی استفاده میشود.

لازم به ذکر است که این مته روی دریل شارژی و برقی قابل استفاده می باشد. هر دو طرف تیغه آن تیز می باشد و قسمت پایین گوشه هر طرف تیغه بستگی به شکل و برند مته نوک تیز است. هنگامی که دریل شروع به کار می‌کند دو گوشه نوک تیز پایین مته داخل سطح مورد نظر فرو میرود و سوراخ را در سطح کار ایجاد میکند.

 همچنین استفاده و كاركرد این مته تا حدودي شبيه به مته گازور مي باشد.

مته کاجی (مته مخروطی – مته پله ای):

مته مخروطی، مته کاجی و یا حتی افرادی هستند که این نوع مته را تحت عنوان مته پله ای میشناسند.

این دسته از مته‌های پرکاربرد برای سوراخ کاری بتن، فلزات و چوب است. ظاهر این مته که شبیه میوه درخت کاج میباشد دلیل شناخت این مته تحت عنوان مته کاجی می باشد.

روی بدنه ی این مته، پله‌هایی وجود دارد که سایزهای آن را نمایان میکند و از اندازه کم به زیاد درجه بندی می شود.این مته به تنهایی کارایی چند مته با سایزهای مختلف را دارد.

معمولا مته پله ‌ای برای برش دایره ای استفاده می‌شود. طراحی این مته به گونه ای است که نوک مته کمترین قطر و انتهای آن بیشترین قطر را دارد که این مزیت موجب میشود برای سوراخ کاری قطرهای مختلف نیازی به تعویض مته نباشد و با اعمال فشار بیشتر می ‌توان با سهولت سوراخ کاری با قطر دلخواه را انجام داد.

مته کاجی برای سوراخ کاری بدون پلیسه در قطرهای مختلف و کار با فلزات نازک مناسب است. از این مته برای گسترده کردن سوراخ ‌های کوچک استفاده می‌شود. این مته در برق کاری و انگشتر سازی کاربرد بسیاری دارد و مورد استقبال قرار می گیرد.

کار کردن با مته مخروطی فوق العاده آسان بوده و برای شروع کار نیازی به ایجاد سوراخ راهنما یا به اصطلاح سنبه نمیباشد که کار را به سهولت می رساند.

مته مرغک:

از مته مرغک ها در ماشین تراش ها استفاده فراوانی میشود.

با توجه به اینکه سوراخ کاری بر روی قطعاتی سخت مثل شفت، کاری مشکل است یکی از بهترین روش ها برای ایجاد سوراخ بر روی این قطعه، مته مرغک می باشد. در این کار، سطح مورد نظر را به دستگاه 3 نظام متصل می کنیم و مته مرغک برای سوراخ کاری بر روی دستگاه تراش نصب میشود.

مته مرغک، ترکیب دو مته با قطر های مختلف و با نام های مته و مته خزینه می باشد. این مته ازجنس فولاد تند بر می باشد. و همچنین این مته دارای سه نوع مختلف است که با توجه به نوع عملیات مورد نظرتان میتوانید از هر کدام از این مدلها استفاده کنید.

مته مرغک از لحاظ شکل ظاهری و ساختاری به 3 نوع A . B . R  تقسیم میشوند.

1.مته مرغک نوع A: در این نوع مته مرغک، مته بدون خزینه محافظ با زاویه مخروط 60 درجه می باشد.

2.مته مرغک نوع B : این مته علاوه بر ایجاد سوراخ با زاویه 60 درجه، میتواند سوراخ هایی با زاویه 120 درجه ایجاد نماید.

3.مته مرغک نوع R : این نوع مته مرغک قوس دار بوده و برای ایجاد سوراخ دارای انحراف مورد استفاده قرار میگیرد.

لازم به ذکر است که مته مرغک در 3 نوع A.B.R در 3 جنس متفاوت مته مرغک HSS ، کبالت دار و کارباید دار موجود می باشد.

 Abzarbama – ابزار باما