شکستن مته در فرآیند های ماشین کاری، صنعتی یا حتی پروژه های عمرانی، پدیده ای است که نه تنها به تأخیر در انجام عملیات می انجامد، بلکه هزینه های قابل توجهی را نیز به همراه دارد. این اتفاق، فارغ از اندازه یا جنس مته، ممکن است ناشی از عوامل متعدد فنی، کاربردی یا حتی انتخاب نادرست ابزار باشد. از خستگی فلز در اثر تنش های مکانیکی مکرر تا خطاهای انسانی در تنظیم پارامترهای کاری، هر یک میتوانند نقش تعیین کننده ای در کاهش عمر مفید مته ایفا کنند.
علت شکستن مته چیست؟
بررسی دقیق علت های شکستن مته، مستلزم درک عمیق از اصول مهندسی مواد، مکانیک برش و رفتار سایشی ابزار است. آیا میدانید استفاده از سرعت دورانی نامناسب یا عدم خنک کاری به موقع چگونه ساختار بلوری مته های فولادی را تحت تأثیر قرار میدهد؟ یا چرا گاهی اوقات انتخاب یک پوشش اشتباه (مانند TiN یا AlCrN) روی مته، مقاومت آن را در برابر حرارت های بالا کاهش میدهد؟ در ادامه این محتوا به بررسی علت های شکست مته و راه های جلوگیری از آن میپردازیم.
-
سرعت نامناسب چرخش | چرا سرعت در شکستن مته تأثیر دارد؟
سرعت چرخش مته (RPM) یکی از پارامترهای حیاتی در فرآیند برش است که تأثیر مستقیمی بر عمر مفید مته و کیفیت عملیات دارد. دلیل این تأثیرگذاری به تعادل بین تولید حرارت، نیروهای مکانیکی و راندمان برش بازمیگردد. سرعت چرخش بالا، اصطکاک بین مته و ماده ی قطعه کار را افزایش میدهد. این اصطکاک، حرارت موضعی شدیدی تولید میکند که در صورت عدم خنک کاری مناسب، میتواند به ساختار مته آسیب بزند. در دمای بالا، فولاد های ابزار (مانند HSS) نرم شده و مقاومت سایشی خود را از دست می دهند، درحالیکه مته های کاربیدی (Tungsten Carbide) ممکن است دچار ترک های حرارتی شوند.
چطور سرعت درست رو انتخاب کنیم؟ برای مواد نرم مثل چوب، سرعت بالا می تواند موثر باشد، اما برای فلزات یا بتن، باید سرعت پایین بیارید در مرحله اول، سرعت دستگاه دریل رو متناسب با ماده‌ای که در حال کار باهاش هستید تنظیم کنید. در مقاله ی بهترین مته برای بتن به معرفی مناسب ترین مته ها برای سوراخکاری بتن پرداخته ایم که پیشنهاد میکنیم آن را مطالعه کنید.
-
فشار نامناسب
خیلی از افراد با کند شدن مته تصمیم می گیرند فشار بیشتری وارد کنند. اما این کار دقیقا برعکس جواب میدهد. فشار زیاد باعث می شود که مته به شدت تحت فشار قرار بگید و بلافاصله هم داغ شود.
چطور فشار رو تنظیم کنیم؟ فشار باید متناسب با جنس ماده باشد و در حین کار فشار رو به صورت یکنواخت وارد کنید. مثلا برای مواد نرم تر مثل چوب، فشار خیلی کمی نیاز است، ولی در حین کار با فلزات یا بتن ممکنه نیاز به فشار بیشتری باشد، اما همیشه از فشار زیاد برای سرعت بخشیدن به کار می کند پرهیز کنید.
-
زاویه نامناسب دریل کاری
زاویه‌ی دریل کاری می تواند به طور مستقیم باعث شکستن مته شود. وقتی زاویه مته صحیح نباشد، فشار به یک طرف مته متمرکز میشود و در نتیجه، آن قسمت سریع تر از بین خواهد رفت.
چطور زاویه درست برای سوراخکاری مته رو پیدا کنیم؟ توصیه می کنیم همیشه در حین کار، مته رو در زاویه 90 درجه نسبت به سطح قرار بدید. این زاویه کمک می کند تا فشار به طور یکنواخت توزیع و از شکستن مته جلوگیری شود. دقت به زاویه، چیزیست که خیلی وقت ها نادیده گرفته می شود، اما در واقع یکی از عوامل اصلی جلوگیری از شکستن مته ست.
-
کند شدن مته
اغلب مته ها در اثر استفاده زیاد و سایش با مواد مختلف تیزی نوک خود را از دست می دهند و مانند قبل عمل سوراخکاری را انجام نمی دهند. کند شدن مته ها میتواند دلایلی برای شکستن آن باشد. چراکه در زمان کند شدن مته فشار برای سوراخکاری زیاد میشود و به همین دلیل امکان شکستن آن بیشتر میشود.
چطور از کند شدن مته جلوگیری کنیم؟ برای جلوگیری از کند شدن مته، سعی کنید همیشه از مته های با کیفیت استفاده کنید. اگر مته شما کند شد، می توانید آن را تیز کنید یا اگر خیلی آسیب دیده، بهتر است که آن را تعویض کنید. مته های تیز شده نه تنها کار رو راحت تر بلکه از شکستن هم جلوگیری می کنند. در مقاله ی نحوه تیز کردن مته تمام راه های تیز کردن مته ها را آموزش دادیم.
-
نوع مته نامناسب
مته ها انواع مختلفی دارند و هر کدام برای کار خاصی طراحی شدند. انتخاب مته اشتباه می تواند باعث شکست سریع آن شود. مثلا، استفاده از مته چوب برای فلز یا بتن می تواند فشار زیادی به مته وارد کند و و یاعث شکستن آن شود.
چطور مته مناسب رو انتخاب کنیم؟ حتماً مطمئن شوید که نوع مته ای که انتخاب می‌کنید، مناسب ماده‌ای باشد که دارید روش کار می‌کنید. برای چوب از مته مخصوص چوب مانند مته کاجی، برای فلزات از مته کارباید و برای بتن از مته های خاص بتن و یا مته پنج شیار استفاده کنید.
-
لرزش یا عدم ثبات دریل
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که در حین کار با دریل، حس کرده باشید که دستگاه لرزش دارد. این لرزش می تواند فشار غیر مستقیم روی مته وارد کند و باعث شکسته شدن مته شود.
چطور از لرزش جلوگیری کنیم؟ برای جلوگیری از لرزش در حین کار، مطمئن بشید که دریل ثابت و محکم نگه داشته شده است. اگر دریل لرزش دارد، شاید نیاز به تعویض قطعاتی مثل بلبرینگ داشته باشد یا ممکن است دستگاه نیاز به سرویس داشته باشد. اگر نحوه نصب و تعویض مته دریل را نمیدانید، پیشنهاد میکنیم مقاله ی تعویض مته دریل سه نظام را مطالعه کنید.
سوالات متداول در بررسی دلایل شکستن مته
- چه نوع مته ای برای سوراخ کاری بتن مناسب است؟
برای سوراخ کاری بتن، مته های مخصوص بتن با نوک تنگستنی انتخاب مناسبی هستند، زیرا این مته ها توانایی برش سختی بتن را دارند و در برابر فشار مقاوم اند. - آیا فشار بیش از حد در هنگام کار با مته مضر است؟
بله، فشار زیاد می تواند باعث گیر کردن مته داخل ماده شود و در نتیجه موجب شکستن آن گردد. فشار باید به اندازه ای باشد که مته به آرامی وارد ماده شود. - آیا باید مته ها را تیز کنم؟
بله، مته ها به مرور زمان کند می شوند و باید به طور منظم تیز شوند تا از کارایی آن ها کاسته نشود و از شکستن جلوگیری شود. - چرا انتخاب مته نامناسب می تواند باعث شکستن آن شود؟
مته هایی که برای مواد خاص طراحی نشده اند، فشار زیادی را به خود وارد می کنند که می تواند به سرعت باعث شکستن آن ها شود؛ بنابراین، انتخاب مته مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. - آیا استفاده از مایع خنک کننده برای دریل کاری ضروری است؟
استفاده از مایع خنک کننده به جلوگیری از گرم شدن مته کمک کرده و عمر آن را افزایش می دهد. این کار همچنین باعث کاهش اصطکاک و جلوگیری از شکستن مته می شود.